اغلب در ثبت شرکت عبارت هیئت مدیره را شنیدهاید. از این رو قصد داریم هیئت مدیره و کارایی آن در شرکت را دراین مقاله شرح دهیم تا بهتر و دقیقتر برای شرکت خود برنامهریزی کنید. پس از تعریف هیئت مدیره و نحوهی انتخاب آن به شرح وظایف رئیس هیئت مدیره میپردازیم و در انتها در مورد هیئت رئیسه نیز توضیح مختصری میدهیم.
تعریف هیئت مدیره
به مجموع افرادی که در شرکت های سهامی و تعاونی، شرکت ها را اداره میکنند، هیات مدیره میگویند.
این ستون در سایر شرکتها نیست و فقط به شرکت های سهامی ازجمله سهامی عام و خاص و تعاونی اختصاص دارد.
به این خاطر که در این نوع شرکت ها مدیریت تکی مورد توجه نمیباشد، هیئت مدیرهها شکل میگیرند.
مجمع عمومی اعضای هیئت مدیره را از بین سهامداران شرکت انتخاب میکند. (در رابطه با اولین هیات مدیره شرکت مجمع عمومی موسس انتخاب خواهد کرد).
موضوع حائز اهمیت درمورد اعضای هیئت مدیره این است که آنها برای همیشه در این جایگاه نمیمانند، بلکه برای بازه زمانی مشخصی برگزیده میشوند که این بازه بیشتر از دوسال نیست (در شرکت های سهامی خاص). اگرچه انتخاب دوباره هر یک از مدیران مانعی ندارد. مجمع عمومی نیز هر زمانی که صلاح بداند میتواند مدیران را از هیئت مدیره برکنار کند.
مسائلی در رابطه با هیئت مدیره
- هیات مدیره فقط به اشخاص حقیقی اختصاص ندارد بلکه اعضای آن میتوانند اشخاص حقوقی باشند.
- برای تشکیل هیات مدیره در شرکتهای سهامی عام حداقل پنج نفر نیاز است.
- در شرکتهای سهامی خاص و تعاونی حداقل سه نفر به عنوان اعضای هیئت مدیره نیاز است.
- هریک از مدیران باید دارای حداقل میزان سهامی باشند که اساسنامه شرکت معلوم کرده است که نباید از تعداد سهام برای رای دادن در مجمع عمومی کمتر باشد.(درحقیقت این سهام برای تضمین خسارت احتمالی میباشد که احتمال دارد با رفتار مدیر یا مدیران شرکت بهوجود آید.)
درضمن این سهام نیز بانام بوده و غیر قابل انتقال است.
- هیئت مدیره در نخستین جلسه از بین اعضای حقیقی خود با رای گیری یک رییس و یک جایگزین رییس، انتخاب میکند.
به رئیس هیئت مدیره، مدیر ارشد هیات مدیره نیز میگویند.
- بازه زمانی ریاست و جایگزین ریاست بیش از زمان حضور در هیئت مدیره نیست.
روش انتخاب هیئت مدیره
گزینش هیات مدیره یکی از عواملی است که در قوانین به طور معین نحوهی آن بیان شده است و نمیتوان در اساسنامه غیر از آن را تعیین نمود و حتما باید به آن متعهد ماند برای این امر باید تعداد آراء هر شخص رای دهنده در تعداد مدیرانی که باید برگزیده شوند ضرب شود تا حق رای هر رایدهنده معین شود. هر رایدهنده میتواند فقط به یک نفر یا به چند نفر رای دهد. اشخاصی میتوانند برای هیات مدیره گزینش شوند که خصوصیاتی را دارا باشند و اگر برخی ویژگیها را نداشته باشند، جهت انتخاب شدن در این جایگاه به مشکل برمیخورند.
افرادی که نمیتوانند عضو هیئت مدیره باشند
- مفلسین و ورشکسته ها
- افرادی که در زمان محرومیتشان از برخی یا همه حقوق اجتماعی به دلیل ارتکاب جرم یا گناه باشند. ( مانند دزدی، خیانت در امانت، حقهبازی، اختلاس، مردم فریبی، تصاحب غیرمجاز در اموال عمومی)
مسئولیت و وظایف هیئت مدیره
مقررات برای هر کدام از مدیران و اعضای هیات مدیره مسئولیت و وظایفی را مشخص کرده است.
بخش عمده موارد زیر میباشند:
- مدیران پس از برگزیده شدن باید پذیرش خود را اعلام نمایند. پذیرفتن این جایگاه به تنهایی دال بر این است که مدیران با آگاهی به مسئولیت و وظایف جایگاه خود، متعهد شده اند.
- اعضای هیات مدیره باید حداقل هر 6 ماه یک بار، چکیده صورت دارائی و قرضهای شرکت را به طور مرتب به بازرسین ارائه دهند. در شرکت های سهامی عام نیز هیات مدیره وظیفه دارد که به حساب سود، زیان و ترازنامه شرکت شرح حسابداران اصلی را نیز پیوست نماید.
اعضای هیئت مدیره چه محدودیت هایی دارند؟
- هیات مدیره (به جز اعضای حقوقی)، همسر، والدین، آبا و اجداد، فرزندان، برادران و خواهران آنها حق دریافت وام یا اعتباری از شرکت را ندارند و شرکت متعهد به قروض آنها نیست.
- مدیران از انجام معاملاتی که با حوزه فعالیت شرکت در رقابت باشد، منع هستند. اگر چنین معامله ای کنند و موجب ضرر شرکت شود باید خسارت شرکت را پرداخت کنند.
- اعضاء غیرموظف هیئت مدیره یا به عبارتی مدیرانی که همیشه در شرکت فعالیت ندارند و صرفا در جلسات هیئت مدیره حضور دارند، حق دریافت حقوق، پاداش یا حقالزحمه به صورت مستمر یا غیر مستمر ندارند.
مسئولیت های رئیس هیئت مدیره
- دعوت، کنترل و نظارت بر جلسات هیئت مدیره شرکت و تنظیم صورتجلسه.
- دعوت سهامداران به مجمع عمومی سالیانه شرکت. (بهمنظور تصویب فعالیتهای سال مالی قبل و تحویل و تصویب ترازنامه و صورت سود و زیان.)
- ایجاد مجمع عمومی فوقالعاده اگر نصف سرمایه شرکت از بین برود.
- مدیریت مجامع عمومی شرکت.
هیئت رئیسه چیست؟
شاید تا اینجا که در مورد هیئت مدیره و وظایف آن صحبت کردیم برایتان سوال پیش بیاید که پس هیئت رئیسه چیست؟ چه فرقی با هیات مدیره دارد؟
هیئت رئیسه ستونی در شرکت های سهامی خاص میباشد که بهمنظور نظارت بر رای گیریها و نظم جلسات مشخص میشود.
با به پایان رسیدن جلسات وظیفه اعضای هئت رئیسه نیز تمام میشود.